ศิลปวัฒนธรรม/ประเพณี

ศิลปวัฒนธรรม/ประเพณี

        เชียงของ เป็นเมืองหน้าด่านที่สำคัญมาตั้งแต่อดีต ด้วยพื้นที่เชื่อมต่อกับเพื่อนบ้านทั้งพม่า ลาว จีน เมื่อเปิดสะพานมิตรภาพแห่งที่ 4 ต้องพบกับความเปลี่ยนแปลง คนพื้นที่จึงกำหนดแผนปรับเปลี่ยนเป็นเมือง 2 แบบ แบ่งเขตพัฒนาและรักษาพื้นที่วัฒนธรรมนิทานท้องถิ่นเล่าเรื่องปู่ละหึ่งแบกถ่านจนคานหักตกลงในแม่น้ำโขง บอกเล่าที่มาของชื่อเรียกท่าผาถ่าน ด้วยความโดดเด่นของผาหินสีดำคล้ายถ่าน สัญลักษณ์ท่าเรือประวัติศาสตร์ของเมืองชายแดนเชียงของ การขยายตัวทางเศรษฐกิจ ทำให้เส้นทางผ่านสินค้าและผู้คนส่วนใหญ่ ย้ายไปยังท่าเรือบั๊คในเขตหัวเวียง ที่นี่จึงซบเซามากว่า 20 ปี ท่าผาถ่าน เป็น 1 ในสถานที่สำคัญสะท้อนประวัติศาสตร์วัฒนธรรมเมือง ที่จะรวมอยู่ในแผนอนุรักษ์ที่ชุมชนออกแบบเพื่อรับมือกับความเปลี่ยนแปลง หากเปิดใช้สะพานข้ามโขงแห่งที่ 4 ที่มีกำหนดแล้วเสร็จกลางปีนี้

สะพานข้ามโขงแห่งที่ 4 เชื่อมจากเมืองเชียงของ-ห้วยทรายในฝั่งลาว ซึ่งจะสร้างเสร็จในเดือนมิถุนายน 2556  และหลังจากเปิดใช้สะพาน เชียงของจะเป็นทางผ่านสินค้า รวมถึงการท่องเที่ยวที่มากขึ้น ทำให้ชาวเชียงของร่างแผนพัฒนาเมือง 2 แบบ พัฒนาทั้งเขตเศรษฐกิจและรักษาวัฒนธรรม

ขณะนี้ งานก่อสร้างสะพานสร้างเสร็จร้อยละ 70 ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจแนวเหนือใต้ และโครงข่ายคมนาคมไทยลาวและจีน  หากนโยบายเปิดประตูการค้า ส่งเสริมการท่องเที่ยวราว 10 ปีมานี้ มีผลให้เมืองเล็กๆ ที่เคยเงียบสงบอย่างเชียงของ เผชิญความเปลี่ยนแปลงหลายด้าน ทำให้เครือข่ายนักอนุรักษ์และชาวชุมชน ร่างแผนกำหนดเมือง 2 แบบ แบ่งเขตเมืองใหม่เป็นพื้นที่พัฒนาเศรษฐกิจ-การค้า ระบบขนส่ง แยกกับพื้นที่เมืองเก่า ที่ส่งเสริมให้เป็นแหล่งเรียนรู้-อนุรักษ์ หวังใช้ตั้งรับกับปัญหาการท่องเที่ยว และการรุกคืบจากสินค้าของชาติมหาอำนาจทางเศรษฐกิจอย่างจีน ที่อาจทำลายวิถีเมืองเชียงของและอัตลักษณ์วัฒนธรรมเดิม

เมืองชายแดนหลายแห่ง เจริญขึ้นหลังการเปิดด่านเป็นทางผ่านสินค้า หากวิถีเมืองกลับเปลี่ยนตามการเข้ามาของทุนท่องเที่ยว และการพัฒนาย่านเศรษฐกิจที่แตกต่างกับวัฒนธรรมเดิม เช่น แม่สาย เชียงแสน  หากความตื่นตัวของชาวเชียงของในการพัฒนาอนุรักษ์เมืองอย่างมีส่วนร่วม ตลอดจนขับเคลื่อนเสนอราชการให้แผนพัฒนา 1 เมือง 2 แบบได้รับการประกาศใช้ ล้วนมาจากความ

ตั้งใจจริงของคนพื้นที่ ในการรักษาชีวิตวัฒนธรรมเมืองชายแดนริมโขง

พิธีบวงสรวงเจ้าพ่อปลาบึก

ช่วงเวลา พิธีบวงสรวงจะกระทำก่อนการลงมือจับปลาบึกที่อำเภอเชียงของ จะเริ่มจับปลาบึกตั้งแต่ปลายเดือนเมษายนจนถึงปลายเดือนพฤษภาคม ของทุกปีซึ่งเป็นช่วงที่ปลาบึกกำลังผสมพันธุ์ และว่ายทวนน้ำขึ้นไปวางไข่ที่ทางต้นน้ำในประเทศจีน ความสำคัญ พิธีบวงสรวงเจ้าพ่อปลาบึกเป็นประเพณีที่ถือปฏิบัติกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ โดยเชื่อว่าปลาบึกเป็นปลาที่มีเทพคอยคุ้มครองอยู่ ถ้าไม่มีการบวงสรวงไหว้วอนขอจากเจ้าพ่อของเขา และไม่ปลุกขวัญแม่ย่านางเรือให้มีอานุภาพแกร่งกล้าผู้นั้นก็ยากที่จะจับปลาบึกได้สำเร็จ ดังนั้นบรรดาชาวประมงหรือพรานล่าปลาบึกบ้านหาดไคร้ ตำบลเวียง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย จึงได้มีพิธีบวงสรวงกันทุกปี จนกลายเป็นประเพณีพื้นบ้านของท้องถิ่น พิธีกรรม พิธีบวงสรวงจะกระทำบริเวณชายหาดริมแม่น้ำโขง โดยมีศาลเพียงตาและมีรั้วรอบทั้งสี่ด้าน ที่มุมรั้วทั้ง๔ จะผูกต้นกล้วย ต้นอ้อยไว้ ส่วนบนศาลเพียงตาจะมีเครื่องเซ่นบวงสรวงประกอบด้วย ดอกไม้ ธูปเทียน สุราอาหารและผลไม้ สมัยก่อนเครื่องเซ่นสังเวยบวงสรวงเจ้าพ่อปลาบึกและแม่ย่านางเรือมีเพียง ดอกไม้ ธูปเทียนและไก่เป็นๆ โดยจับขาไก่สองข้างให้แน่นและฟาดลำตัวลงบนหัวเรือให้ตายทั้งเป็น เพื่อให้เลือดกระเซ็นรอบๆเรือและเครื่องมือที่ใช้ดักจับปลาบึก จากนั้นก็ขออาหารที่เหลือมาแบ่งกันกิน เป็นอันเสร็จพิธี สาระ การทำพิธีบวงสรวงก่อนการจับปลาบึกเป็นการสร้างกำลังใจ ความเป็นสิริมงคล และโชคลาภแก่ชาวประมง ตลอดจนเป็นการรักษาไว้ซึ่งประเพณีที่เคยปฏิบัติสืบกันมาทุกปี แข่งเรือพายสงกรานต์เชียงของ  ในงานสงกรานต์เชียงของเขามีการแข่งเรือพายในแม่น้ำโขง ต้องบอกก่อนว่าเชียงของอยู่ชายแดนลาวที่เมืองห้วยทราย แขวงบ่อแก้ว ประเทศลาว มีเพียงแม่น้ำโขงกั้นไว้ ในวันสงกรานต์แต่ละตำบลจะส่งเรือพายของตนเองเข้ามาพายแข่งกัน เป็นประเพณีของชาวเชียงของ ผมเดินผ่านไปชายแม่น้ำโขงเห็นกระดานเขียนรายชื่อผู้ร่วมบริจาคไว้ จึงเข้าใจว่าทุกฝ่ายในตำบลจะช่วยๆกันเรื่องค่าใช้จ่าย โดยมีพ่อหลวงบ้านเป็นแกนนำ เห็นจากตอนรับรางวัลจะให้พ่อหลวงไปรับรางวัล บ้านทุ่งนาอยู่ห่างจากตัวอำเภอเชียงของเพียง 9.5 กิโลเมตร ไปทางทิศตะวันตก โดยเป็นหมู่บ้านที่ชาวม้งอาศัยอยู่ ซึ่ง “ม้ง” เป็นหนึ่งในหลายชนเผ่าที่กระจัดกระจายอาศัยอยู่ทั่วภาคเหนือตอนบน มีวิถีชีวิตดั้งเดิมที่น่าสนใจ และยังคงรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีของตนไว้ มีการประกอบอาชีพและพิธีกรรมต่างๆ ที่ผสมกลมกลืนกับธรรมชาติ ห่างจากหมู่บ้านไปอีกประมาณ 3 กิโลเมตร ยังมีน้ำตกห้วยตอง อีกหนึ่งน้ำตกที่สวยงามของอำเภอเชียงของ ซึ่งนักท่องเที่ยวที่ชอบการเดินป่าหรือการปั่นจักรยานเสือภูเขา สามารถท่องเที่ยวได้ 2 วัน 1 คืน วันแรกเดินทางเข้าไปหมู่บ้านม้ง เดินเที่ยวชมหมู่บ้านม้ง บ่ายๆ เดินทางสู่น้ำตกและค้างแรมที่นั่น เช้าวันที่สองเดินทางออกจากน้ำตกมาหมู่บ้านม้ง และเดินทางตามแนวเขาไปยังบ้าน ห้วยเม็ง ผ่านน้ำตกห้วยเม็ง และทิวทัศน์บนสันเขาที่สามารถมองเห็นเชียงของ, ห้วยทราย(ลาว) และแม่น้ำโขง บ่ายกว่าๆ ถึงบ้านห้วยเม็ง และแวะชิมส้มเขียวหวานอันลือชื่อ ชมวิถีชีวิตของชาวไทยลื่อที่บ้านห้วยเม็ง ระยะทางรวมทั้งหมดประมาณ 25 กิโลเมตร (เส้นทางธรรมชาติ)เส้นทางการเดินทางไปหมู่บ้านทุ่งนาน้อย เป็นถนนลูกรัง เหมาะสำหรับรถทุกชนิด ช่วงเวลาที่เหมาะสำหรับการเที่ยว ประมาณเดือนตุลาคม – มีนาคม แหล่งข้อมูลhttp://www.prapayneethai.com